گاه گوش دادن به ديگران واقعاً كار سختي است، اما گوش دادن مهمترين مهارت ارتباطي است و مي¬تواند باعث ايجاد و تداوم احساس صميمت شود. وقتي خوب گوش ميكنيد، فرزندتان را بهتر درك ميكنيد، دقيقاً با وي همساز ميشويد، از رابطه¬تان بيشتر لذت ميبريد و بدون ذهن¬خواني كردن، دليل گفتار و رفتار نوجوانتان را مي¬فهميد.

گوش دادن نوعي تعهد و تحسين است. گوش دادن تعهدي براي درك و همدلي، كنار گذاشتن علائق، نيازها و پيش-داوري¬هاي خود، به منظور ديدن مسائل از نگاه فرزندمان است. همچنين گوش دادن نوعي تحسين كردن فرزندمان نيز هست، چون بيانگر اين پيام است كه «من به تو توجه دارم و ميخواهم بدانم كه فكر، احساس و خواستة تو چيست».

گوش دادن به گفته¬هاي فرزندتان، چيزي فراتر از صرفاً ساكت ماندن به هنگام صحبت كردن اوست.

گوش دادن واقعي با قصد شما مشخص ميشود. اگر قصد شما درك، لذت بردن، آموختن از و يا كمك كردن به او باشد، پس واقعا گوش ميكنيد.

ذهن¬خواني: وقتي نسبت به آنچه كه فرزندتان ميگويد بي¬توجه يا بي¬اعتماد هستيد و در عين حال مي¬خواهيد معناي نهفتة حرف او را حدس بزنيد، در واقع در حال ذهن¬خواني هستيد. كساني كه ذهن¬خواني ميكنند معمولا به حالتهاي ظريف فرزندشان مانند لحن صدا، چهره و وضعيت بدني اهميت بيشتري مي¬دهند و در ساية حدسهاي خود، محتواي واقعي گفته-هاي او را ناديده ميگيرند. ذهن¬خواني باعث از بين رفتن احساس تعلق و صميمت ميشود، چون به خاطر تصورات خود، مسائل آشكار را ناديده ميگيريد.

مرور ذهني: اين يعني به قدري به مرور ذهني چيزي كه بعدا ميخواهيد بگوييد مشغول ميشويد كه هرگز واقعاً آنچه را كه پسر يا دخترتان ميگويد نميشنويد. گاهي اوقات ممكن است زنجيرة كاملي از حرفها را در ذهن مرور كنيد: «من ميگم... بعد پسرم خواهد گفت...، آن وقت من ميگم». 

غربالگري: به اين معني است كه شما به برخي از چيزها گوش ميكنيد و به برخي ديگر گوش نميدهيد. براي مثال ممكن است به نشانه¬هاي عصبانيت، غمگيني يا اضطراب فرزندتان گوش دهيد، ولي وقتي احساس ميكنيد كه او سرحال است و انتظار نميرود كه با آشفتگي هيجاني واكنش نشان دهد، گوش¬كردن را متوقف ميكنيد.

قضاوت كردن: يعني شما گوش كردن به فرزندتان را به دليل قضاوت منفي متوقف ميكنيد، يا فقط براي سرزنش كردن و برچسب زدن منفي به او گوش ميكنيد. اگر پيش خود اينطور فكر كنيد كه پسر يا دخترتان لوس، سرسخت يا نادان است، يا گوش كردن را متوقف ميكنيد و يا فقط براي جمع¬آوري شواهد بيشتر به حرفهايش گوش ميكنيد تا چيزي براي اثبات فكر خودتان در حرفهاي او پيدا كنيد.

خيال¬پردازي: هر كسي دچار حواسپرتي ميشود، و وقتي براي ساليان طولاني در كنار كسي زندگي مي¬كنيد، ممكن است به راحتي گوش دادن به او را متوقف كنيد و درگير خيالپردازي¬هايتان شويد. اگر توجه كردن به فرزندتان براي شما سخت است، اين ميتواند يك نشانة خطر باشد مبني بر اينكه شما ناخودآگاه داريد از برقراري ارتباط با او اجتناب ميكنيد و اين براي شما و نوجوانتان نتايج خوبي در بر ندارد.

نصيحت كردن: كنجكاوي شما براي يافتن يك راه حل درست، ميل شما به درست كردن همه چيز، و نگراني شما دربارة آيندة فرزندتان، شما را از شنيدن حرفهاي فرزندتان و درك نياز شديد او به شنيده شدن، غافل ميكند. در حالي كه پژوهش¬ها نشان ميدهند در بسياري از مواقع، نوجوان بعد از اين كه هيجاناتش را بيان كرد و احساس كرد درك و شنيده شده است، خود به خوبي ميتواند مسائل خود را حل كند.

يكي به دو كردن: در اينجا شما براي مخالفت كردن، جر و بحث كردن و مباحثه كردن گوش ميكنيد. بنابراين موضعي را اتخاذ كرده و بدون توجه به اين كه فرزندتان چه ميگويد، از آن دفاع ميكنيد. در بسياري از روابط مشكل¬دار، يكي به دو كردن سبك ارتباطي رايج است.

حق به جانب بودن: اين مانع شما را از گوش دادن به هر چيزي كه حاكي از آن است كه شما صددرصد كامل نيستيد باز ميدارد. براي اجتناب از هرچيزي كه نشاندهندة اشتباه شما باشد، دروغ ميگوييد، داد و فرياد ميكنيد، موضوع را عوض ميكنيد، دست به توجيه ميزنيد، طفره ميرويد، بهانه مي¬آوريد، تهمت ميزنيد، يا به شيوه¬هاي ديگر از انتقاد فرار ميكنيد.

عوض كردن موضوع: اين يعني هر وقت صحبت راجع به شخص شما يا تهديدكننده باشد، خيلي زود موضوع را عوض كرده يا آن را به شوخي ميگيريد. در واقع با عوض كردن موضوع و شوخي كردن، از گوش دادن به نگراني¬هاي جدي فرزندتان اجتناب ميكنيد.

به خاطر داشته باشید که انتقاد از والدین جزو ویژگی¬های نوجوانان است و باید برخورد مناسبی با آن صورت گیرد. بدون عصبانیت به صحبت¬های آنها گوش دهید و از این که نظراتش را با شما در میان می¬گذارد از او تشکر کنید. البته این برخورد درست موجب می¬شود که وی از توهین کردن یا تحقیر شما نیز خودداری کند. 

آرام کردن: گاهی نیز شما خیلی زود موافقت می¬کنید. به محض این که فرزندتان تردید یا ناراحتی یا نگرانی خود را دربارۀ چیزی ابراز می¬کند، شما با گفتن این که: «بله، حق با تو است... می¬دانم.... درستش می¬کنم» وسط حرف او می¬پرید. شما به قدری نگران خوب و حمایت¬گر بودن خود هستید که به فرزندتان فرصت کافی برای بیان افکارش را نمی¬دهید. 

نویسنده : دکتر نسیم موسوی

با نگاهی به مجموعه کتاب های مهارت های زندگی انتشارات دانژه 

تهیه شده در دپارتمان مطالعه و تحقیق کانون روانشناسی نوجوان آترینا

با مرکز روانشناسی آترینا در تماس باشید و با شرکت در کارگاه های ویژه نوجوانان (آموزش مهارتهای زندگی بر اساس متد 4H) و کارگاه های ویژه والدین نوجوان (فرزندپروری نوجوان و ..) ، از دیدن تغییرات مثبت لذت ببرید.

جهت کسب اطلاعات بیشتر با شماره 09196510590 و 02122684075 در تماس باشید.