در سال های پس از جدایی تعداد زیادی از فرزندان حتی هفته ای یک بار هم پدرهای خود را نمی بینند و اغلب پدرانی که از همسر خود جدا شده اند هیچ گونه برنامه منظمی برای فرزندان خود ندارند. والدین هم با کمال تعجب این واقعیت را می پذیرند و اغلب از اهمیت این مسئله که وجود پدر تا چه حد در پیشرفت فرزند موثر است غافل اند.

نتایج پژوهش های انجام شده نشان می دهد یکی از عوامل موثر بر سازش پذیری نوجوان با محیط بعد از طلاق، میزان فعالیت پدر در زندگی نوجوان است.

به همین دلیل در این مقاله به این مسئله خواهیم پرداخت که چرا پدرها مسئولیت نگهداری و مراقبت از فرزندان را به عهده نمی گیرند و چه تاثیراتی در نوجوانان خواهد داشت.

به بسیاری از زنان و مردان از کودکی آموخته شده که پدرها نقشی در مراقبت از کودک ندارند و اکثر مردها تصور می کنند پرورش کودک و نوجوان از وظایف مادر می باشد و کمک اصلی پدر محدود به حمایت مالی و به انضباط دراوردن نوجوان است. به همین دلیل در بیشتر خانواده ها نگهداری از فرزندان به عهده مادر است. در نتیجه اگر مسئله طلاق پیش بیاید پدرها برنامه روشن و مشخص و منظمی برای مواظبت از نوجوان ندارند.

تعداد قابل توجهی از پدرها هم حساسیت زیادی به فرزندان و نیازهایشان نشان می دهند و اعتقاد دارند در مراقبت از فرزندان سهم مساوی با مادر دارند اما اینگونه پدرها هم اگر بخواهند به طور مستقل از نوجوان مراقبت کنند احساس عدم کفایت و ناامنی می کنند.

به عنوان مثال پدری بسیار توانمند تعریف می کرد وقتی ازدواج کردیم به خوبی کارهای بچه ها را کمک می کردم و خیلی هم لذت می بردم و مربی اصلی در حقیقت من بودم اما الان که او نیست دائما از اینکه خطایی مرتکب شوم می ترسم.

علاوه بر موارد گفته شده بررسی های انجام شده نشان می دهد که درصدی از مادرها نیز تمایلی به دخالت پدر در مراقبت از فرزندان ندارند، اگرچه این نگرش تا حدودی تغییر کرده اما هنوز هم افراد زیادی بر این عقیده اند که پرورش فرزندان به عهده مادر است.

پس نکته مهمی که وجود دارد این است که باید پدر را پس از جدایی به پرورش و نگهداری از فرزندان تشویق کرد چون فرصت بسیار خوب و موثری که می تواند در پرورش فرزندان داشته باشد را از دست می دهد. در صورتی که پدر پس از طلاق نقش فعالی نداشته باشد، مادر، پدر و فرزند همگی بازنده محسوب می شوند و آسیب می بینند.

با توجه به نکات گفته شده حالا به اثرات عدم حضور فعال پدر در زندگی نوجوان می پردازیم.

مطالعات پژوهشی نشان می دهند نوجوانانی که پس از جدایی تماسی با پدرشان ندارند پیشرفتشان در زمینه های اجتماعی و تحصیلی به مراتب کمتر از نوجوانانی بوده که پس از طلاق از نظر عاطفی از طرف پدر حمایت شده اند.

به عنوان مثال نوجوانانی که پدرشان را نمی بینند در ازمون هایشان رشد چندانی ندارند و دچار افت تحصیلی می شوند و اغلب در مدرسه غیبت می کنند.

نبودن پدر نه تنها مسائل شخصیتی و اجتماعی برای نوجوان به وجود می اورد بلکه سطح ادراک او را هم پایین می اورد.

نوجوانان پسری که حضور پدر را در زندگی خود ندارند، در برابر بزرگ ترها سرکشی و لجبازی نشان می دهند و اغلب به نظم دراوردن آنها مشکل تر است. همچنین چون در این سن افراد متکی بار می آیند در بزرگی برایشان مشکل است که نقش یک مرد را ایفا کنند.

دخترهایی که ارتباط با پدر را از دست می دهند، در ارتباط عشقی مطلوب با همسرانشان دچار مشکلات زیادتری می شوند و طبق پژوهش ها در زندگی زناشویی از استقلال و قاطعیت کمتری برخوردارند و اغلب زندگی مشترک ناپایدار و نامطلوبی دارند و احتمال طلاق و جدایی در آنها زیاد است.

واکنش عاطفی نوجوانان در غیاب پدر به شکل غمگینی و افسردگی و بیشتر خشم خود را نشان می دهد.

واکنش متداول بچه های بزرگتر و نوجوان خشم است و اگر پدر نقش فعالی نداشته باشد، پسرها دچار کمبودهایی می شوند که برایشان ناشناخته و ناخواسته است که باعث می شود آنها مادر و معلم هایشان را بسیار اذیت کنند و در تمام این مدت نافرمان، جسور و در جنگ و مجادله باشند و زندگی را به خودشان و مادرشان تلخ کنند.

بعضی از مادرها کنترل خود را به کلی از دست می دهند و قربانی پسرهای پرخاشگر خود می شوند و پسرها خشمگین تر و مهارناپذیرتر می شوند و مادرها هم ناامید تر می گردند.

بهترین راه برای حل این برخوردها در نوجوانان ترتیب دادن ملاقات های منظم با پدر است.

برخی از نوجوان هم ممکن است بدون بروز نشانه های مشخصی دچار افسردگی شوند و با نشان دادن رفتارهای عجیب و غریب و اختلالات رفتاری سعی می کنند بر افسردگی باطنی خود غلبه کنند. 

برای نمونه بعضی از نوجوان ها به مواد مخدر کشیده می شوند یا بی بند و بار می گردند تا خلا و احساس بیهودگی خود را پنهان کنند و عده ای دیگر به تماشای بیش از حد تلوزیون، شنیدن موسیقی، بازی های کامپیوتری و فضاهای مجازی کشیده می شوند.

درصدی از نوجوان ها هم برای رسیدن به احساس قدرت از داروهای شیمیایی استفاده می کنند که هدف اکثریت آنها از بین بردن درد ناشی از افسردگی و پناه بردن به محرک های هیجانی است.

در این شرایط والدین باید خلا درونی نوجوان که باعث چنین مسائلی شده است را برطرف کنند و بهترین راه مقابله با این مسائل حضور فعال پدر و مادر پس از جدایی و تقویت مهارت مدیریت هیجان و مهارت حل مسئله است تا در این شرایط نوجوان به طور کارامد هیجان خود را مدیریت کند و برای مسائل خودش به درستی راه حل و انتخاب های مناسبی انجام دهد تا نتایج مثبت بیشتری را تجربه کند که ما در کارگاه های مهارت زندگی 4H به طور تخصصی این مهارت ها را در نوجوانان تقویت می کنیم.

مشکلات و چالش هایی که به ان اشاره شد واکنش های متداول و معمول است اما اینکه هر نوجوان چگونه عمل می کند قطعی نیست و در مورد افراد مختلف برخوردها متفاوت و گوناگون است اما با وجود این نکات همچنان نتایج پژوهش های انجام شده نشان می دهد حضور فعالانه پدر در پرورش نوجوان از هر نظر لازم و ضروری است.

برای ارتباط با روانشناسان مرکز تخصصی روان شناسی آترینا با شماره های 09196510590 - 02122684075 در تماس باشید.

تهیه شده در دپارتمان مطالعه و تحقیق کانون روانشناسی آترینا