جریان، حالتی است که توسط میهالی چیکسنتمیهالی (Mihaly Csikszentmihalyi) معرفی شد و به معنای غرق شدن کامل در یک فعالیت، به طوری که فرد زمان و محیط اطراف را فراموش می‌کند، تعریف می‌شود.

مفهوم جریان و اهمیت آن

جریان، حالتی است که در آن فرد به طور کامل در فعالیت خود غرق می‌شود و احساس کنترل، تمرکز، و لذت می‌کند. این حالت زمانی رخ می‌دهد که چالش فعالیت با مهارت‌های فرد متناسب باشد. 

برای نوجوانان، جریان می‌تواند به ویژه مفید باشد، زیرا به آن‌ها کمک می‌کند تا روی وظایف خود، مانند تکالیف مدرسه یا سرگرمی‌ها، تمرکز کنند و زمان را بهتر مدیریت کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که جریان با افزایش بهره‌وری و کاهش استرس مرتبط است، که برای دوره پرچالش نوجوانی بسیار مهم است.

 تفاوت جریان در نوجوانان و بزرگسالان

 تحقیقات نشان می‌دهد که تجربه جریان در نوجوانان و بزرگسالان تفاوت‌هایی دارد. 

نوجوانان، به دلیل در حال تکامل بودن مغز و توانایی‌های شناختی‌شان، ممکن است به شکل متفاوتی به جریان واکنش نشان دهند. مطالعات نشان می‌دهد که نوجوانان، به‌ویژه در سنین 11 تا 18 سال، اغلب به دنبال فعالیت‌هایی هستند که هیجان‌انگیز و چالش‌برانگیز باشند، مانند ورزش، موسیقی، یا هنر، و این فعالیت‌ها می‌توانند زمینه‌ساز جریان باشند. 

برخلاف بزرگسالان که ممکن است بیشتر به فعالیت‌های حرفه‌ای یا خلاقانه تمرکز کنند، نوجوانان ممکن است جریان را در فعالیت‌های تفریحی تجربه کنند. 

همچنین، نوجوانان ممکن است به دلیل کمتر بودن تجربه و مهارت، به فعالیت‌هایی نیاز داشته باشند که کمتر پیچیده باشند تا بتوانند به حالت جریان برسند. 

از طرف دیگر، بزرگسالان ممکن است با تجربه بیشتر، به راحتی بیشتری بتوانند جریان را در فعالیت‌های پیچیده‌تر، مانند کار یا پروژه‌های تحقیقاتی، تجربه کنند. 

این تفاوت‌ها ممکن است به دلیل تغییرات شناختی و رشدی در دوره نوجوانی باشد.

نقش جریان در مدیریت زمان برای نوجوانان مدیریت زمان یکی از چالش‌های اصلی نوجوانان است، 

به خصوص با توجه به نیاز به تعادل بین تحصیل، بازیهای کامپیوتری، فعالیت‌های تفریحی، وابستگی‌های اجتماعی، و مسئولیت‌های خانگی. 

جریان می‌تواند در این زمینه بسیار مفید باشد. 

وقتی نوجوان در حالت جریان است، زمان برایش سریع‌تر می‌گذرد و او به طور خودکار به فعالیت خود تمرکز می‌کند. این امر می‌تواند به او کمک کند تا وقت خود را بهتر بهره‌برداری کند و کمتر به تأخیر بیندازد. برای مثال، اگر یک نوجوان علاقه‌مند به نقاشی باشد، وقتی در حالت جریان است، ممکن است ساعت‌ها را صرف کند بدون اینکه احساس خستگی کند. این تمرکز، نه تنها به او کمک می‌کند تا کارهایش را به موقع انجام دهد، بلکه لذت بیشتری از آن‌ها می‌برد. تحقیقات نشان می‌دهد که جریان می‌تواند به کاهش استرس و افزایش بهره‌وری کمک کند، که برای مدیریت زمان بسیار مهم است.

فعالیت‌های رایجی که با انجام آنها نوجوانان جریان را تجربه میکنند، ورزش، موسیقی، هنر، بازی‌های ویدیویی گزارش شده است.

فعالیت‌های رایجی که با انجام آنها بزرگسالان جریان را تجربه میکنند، کار حرفه‌ای، پروژه‌های خلاقانه، ورزش گزارش شده است.

عدم مدیریت زمان در انجام هر یک از این فعالیت ها، قطعا زندگی فرد را مختل و از تعادل خارج خواهد کرد.

آموزش مهارت‌های زندگی می‌تواند به نوجوانان کمک کند تا از پتانسیل ویژه این دوران بخوبی بهره مند باشند.

- تنظیم اهداف: برای بهره وری از جریان، نوجوانان باید اهداف واضح و قابل دستیابی تنظیم کنند، که این مهارت را در زندگی آن‌ها تقویت می‌کند. این امر به آن‌ها کمک می‌کند تا اولویت‌های خود را بهتر مدیریت کنند. 

- پشتکار: برای بهره وری از جریان، لازم است نوجوانان روی فعالیت‌ها پافشاری کنند، حتی اگر در ابتدا چالش‌برانگیز باشد. 

- لذت از فرایند: برای بهره وری از جریان، نوجوانان نیازمند درک لذت های "فرایند" امور هستند، نه فقط "نتیجه". این دیدگاه می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا فعالیت‌های روزانه را با انگیزه بیشتری انجام دهند. 

استراتژی‌های زیر می‌تواند کمک کند:

- شناسایی فعالیت‌های علاقه‌مندی‌برانگیز: کمک کنید تا فعالیت‌هایی که نوجوان علاقه‌مند است و مهارت‌هایش را چالش می‌کند، مانند موسیقی، ورزش، یا کدگذاری، پیدا کند. این فعالیت‌ها باید متناسب با سطح مهارت و چالش باشند.

- فراهم کردن محیط مناسب: محیطی آرام و بدون حواس‌پرت، مانند اتاقی بدون تلویزیون یا گوشی، فراهم کنید تا نوجوان بتواند بدون وقفه روی فعالیت خود تمرکز کند. 

- تشویق به تنظیم اهداف: آن‌ها را تشویق کنید تا اهداف کوتاه‌مدت و واضحی برای فعالیت‌هایشان، مانند تکمیل یک پروژه هنری در یک هفته، تنظیم کنند. 

- ارائه بازخورد: بازخورد مثبت و سازنده درباره پیشرفت آن‌ها ارائه دهید تا احساس توانایی و کنترل کنند. برای مثال، اگر در حال یادگیری گیتار هستند، پیشرفت آن‌ها را ستایش کنید. 

- الگو قرار دادن: خودتان را الگو قرار دهید و نشان دهید که چگونه شما نیز از فعالیت‌هایتان، مانند مطالعه یا ورزش، لذت می‌برید. این می‌تواند الهام‌بخش نوجوان باشد. 

- حمایت از خودمختاری: اجازه دهید نوجوان خود تصمیم بگیرد که چه فعالیت‌هایی را دنبال کند، زیرا خودمختاری می‌تواند انگیزه و لذت را افزایش دهد.

-ارتباط ادواری با مشاور روانشناس متخصص نوجوان تا پایان دوره نوجوانی و ورود به دوران جوانی : اگر شما والدینی هستید که به دنبال راهنمایی حرفه‌ای برای فرزند نوجوان خود هستید، ما آماده همکاری هستیم. 

با احترام، مرجان مشک آبادی مدیر کانون روانشناسی نوجوان

بهار 1404

منابع کلیدی

 - [Flow and Adolescence: The Beneficial Effects of the Experience of Flow in Adolescence]

http://positivepsychology.org.uk/flow-and-adolescence/ 

- [Flow Experiences Across Adulthood: Preliminary Findings on the Continuity Hypothesis | Journal of Happiness Studies]

https://link.springer.com/article/10.1007/s10902-022-00514-5

- [How to Enter Flow State: 6 Activities & Trainings]

https://positivepsychology.com/flow-activities/

- [Flow: The Psychology of Optimal Experience]

https://www.amazon.com/Flow-Psychology-Experience-Perennial-Classics/dp/0061339202) 

- [Flow state: Definition, examples, and how to achieve it]

https://www.medicalnewstoday.com/articles/flow-state