تأثیر ترومای جنگ بر خانواده‌ها و نوجوانان
ترومای جنگ به‌عنوان یک آسیب تعریف می‌شود که از رویدادهای وحشتناک مانند جنگ، حوادث طبیعی، یا خشونت ناشی می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که ۶۶ درصد از نوجوانان حداقل یک بار در طول زندگی‌شان با یک رویداد ترومایی روبرو می‌شوند، و ۲۸ درصد بیش از یک بار این تجربه را دارند (منبع: Yasan Clinic). علل شایع شامل مناقشات خانوادگی، خشونت فیزیکی، آسیب جنسی، و مواجهه با رویدادهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است. این تروما می‌تواند منجر به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) شود اگر درمان نشود.
کودکان و نوجوانان، به‌ویژه گروه سنی ۸ تا ۱۲ سال با پیشینه بیماری‌های عاطفی یا جسمی و خانواده‌های ناپایدار قبل از جنگ، آسیب‌پذیرتر هستند (منبع: Fararu). تحقیقات نشان می‌دهد که جنگ تأثیر عمیقی بر درک و واکنش کودکان دارد، و علائم شامل رفتارهای پرخاشگرانه، ترس‌های خاص، و اختلالات خواب مانند کابوس‌ها است. این تأثیرات می‌توانند تغییرات درازمدت در ساختار شخصیت، شناخت، و احساسات ایجاد کنند و در بزرگسالی منجر به اختلالات روانی شوند.
علائم و نشانه‌های تروما در نوجوانان
برای والدین، شناخت علائم تروما در نوجوانان ضروری است. جدول زیر خلاصه‌ای از علائم رایج ارائه می‌دهد:
- ترس و اضطراب : ترس از تکرار رویداد، اضطراب مداوم، رفتار اجتنابی
- واکنش‌های عاطفی : عصبانیت ناکنترل‌شده، شرم و گناه، افسردگی طولانی، بی‌حسی
- اختلالات خواب: کابوس‌ها، خواب زیاد، بی‌خوابی، ترس‌های شبانه (بیدار شدن با عرق و لرزش)
- واکنش‌های جسمانی : حملات پانیک (مشکل تنفس، ضربان قلب بالا، سرگیجه، تهوع، انقباض عضلانی)
- رفتارهای خاص : پرخاشگری، رفتارهای ضداجتماعی، ترس از صداهای خاص (مانند هواپیما یا آژیر)
این علائم می‌توانند کوتاه‌مدت یا بلندمدت باشند و بر رشد عاطفی و اجتماعی نوجوانان تأثیر بگذارند. تحقیقات نشان می‌دهد که والدین باید به تغییرات رفتاری مانند بازگشت به رفتارهای گذشته (مانند خیس کردن رختخواب یا مکیدن انگشت) توجه کنند، که می‌تواند نشانه‌ای از تروما باشد.
چالش‌های ارتباطی و اشتباهات والدین
نوجوانان ممکن است به دلایل مختلفی در مورد ترومای خود صحبت نکنند، از جمله نیاز به زمان بیشتر برای پردازش، ترس از قضاوت، یا ترجیح گفتگو با همسالان. این چالش‌ها می‌توانند ارتباط بین والدین و نوجوانان را دشوار کنند. همچنین، والدین ممکن است اشتباهاتی مانند نادیده گرفتن رویداد، اجتناب از گفتگو، یا وابسته شدن به نوجوان برای حمایت عاطفی مرتکب شوند. این اشتباهات می‌توانند وضعیت را بدتر کنند و نیاز به کمک حرفه‌ای را افزایش دهند.
راهکارهای اولیه برای والدین
والدین می‌توانند با گام‌های زیر به‌طور اولیه از نوجوانان حمایت کنند:
1. انتخاب فضایی آرام و راحت برای گفتگو.
2. خاموش کردن تلفن برای جلوگیری از وقفه.
3. ایجاد فضای امن و اطمینان از عدم قضاوت.
4. گوش دادن ابتدا و صبور بودن در مورد ارتباط آهسته.
5. یادآوری اینکه واکنش قوی نشان دادن طبیعی است.
6. مهربان بودن و اجازه دادن به تغییرات نقش/مسئولیت.
7. کاهش فشار و حمایت از بهبودی.
این اقدامات می‌توانند به ایجاد اعتماد و فضای امن برای بیان احساسات کمک کنند. همچنین، تحقیقات نشان می‌دهد که حضور فیزیکی والدین و گوش دادن به نگرانی‌های کودکان، حتی اگر نتوانند احساسات خود را بیان کنند، بسیار مهم است. تسهیل بیان از طریق بازی، داستان‌گویی، یا نقاشی نیز توصیه می‌شود.
بازسازی خانواده پس از ترومای جنگ نیازمند حمایت حرفه‌ای و آموزش مهارت‌های زندگی است. تحقیقات نشان می‌دهد که خانواده، مدرسه، رسانه‌ها، و نهادهای فرهنگی نقش کلیدی دارند. بحث و گفتگو دربارهٔ رویدادهای گذشته می‌تواند به کودکان کمک کند تا معنا و مفهوم مثبتی از تجربیاتشان بسازند. همچنین، مطالعه و خواندن کتاب‌ها می‌تواند به نوجوانان کمک کند تا با چالش‌های روانی و اجتماعی پس از بحران بهتر کنار بیایند.
کانون روانشناسی نوجوان، همراه شما در مسیر رشد و سلامت روان فرزندتان
با احترام، مرجان مشک آبادی مدیر کانون روانشناسی نوجوان
تابستان 1404